Tepisi se prvi put javljaju mnogo prije dolaska Islama od strane beduinskih plemena Arabije, Persije i Anadolije. Koristili su tepihe kao šatore, zaklanjajući ih od pješčanih oluja; podne obloge koje pružaju veliku udobnost za domaćinstvo; zidne zavjese koje pružaju privatnost; i za predmete kao što su ćebad, torbe i sedla.
Za muslimane, tepisi se posebno poštuju i dive im se zbog toga što predstavljaju dio Dženneta. Inspirisani ovim i novim tinkturama za štavljenje i tekstil, razvili su poseban dizajn i tehniku tkanja, tako da se njihovi tepisi javljaju u divnim bojama. Tuniski naučnik po imenu Ibn Badis je u 11. stoljeću izveo pionirski rad na mastilima i bojanju boja i mješavina kako bi proizveo svoj Štap pisara. Osim što su šareni, muslimanski tepisi bili su poznati po svom kvalitetu i bogatim geometrijskim šarama u obliku zvijezda, osmougaonika, trouglova i rozeta, sve raspoređenih oko velikog centralnog medaljona. Popunjene arabeskom i cvijetnim šarama oblasti oko ovih oblika, povlačeći ih sve sa osjećajem jedinstva.
Poznato je da je engleski kralj Henri VIII (vladao 1509-1547) posjedovao više od 400 muslimanskih tepiha, a njegov portret napravljen 1537. prikazuje ga kako stoji na turskom tepihu sa zvijezdom Ušaka. Muslimanski dizajn takođe ukrašava njegov ogrtač i zavese. Ali najraniji kontakt Engleza s muslimanskim tepisima bio je kada je unuk Vilijema Osvajača, koji je živio u opatiji Kluni, dao tepih jednoj engleskoj crkvi u 12. stoljeću. Istovremeno, muslimanski geograf i filozof Al-Idrisi rekao je da su se vuneni tepisi proizvodili u Činčili i Mursiji, dva grada danas u Španiji, i da su se izvozili širom svijeta.
Slike nastale u kasnom srednjem vijeku pokazuju kako su i gdje korišćeni ćilimi i šta su ljudi mislili o njima. U Evropi u 14. i 15. Stoljeću, prvi put su korišćeni u hrišćanskim religioznim slikama. U 17. stoljeću su se pojavili ukrasni tepisi koji su pokrivali stolove i njihove osnove. Pojavili su se i tepisi za ormare i prozore.
Muslimanski tepisi bili su toliko cijenjeni da publikacija Muzeja Viktorije i Alberta citira poglavlje iz Haklujtovog putovanja iz 16. stoljeća, koje govori o planu za uvoz persijskih proizvođača tepiha u Englesku. Kaže: „U Persiji ćete naći tepihe, naravno, od tupane vune, najbolje na svijetu, i odlično obojene: one gradove i mjesta koje morate popravljati, i morate koristiti sredstva da naučite sav redoslijed bojenja ukrasnih resa, koje su tako obojene da ni kiša, ni vino, ni sirće ne mogu da ih zaprljaju… Ako prije nego što se vratite možete priuštiti izuzetno dobrog majstora u umjetnosti izrade turskih ćilima, trebalo bi da dovedete umjetnost u Carstvo i tako povećate posao vašoj kompaniji.”
Osim otomanskog/turskog tepiha, nijedan drugi tepih nije dostigao status i popularnost persijskog tepiha, koji je postao državni posao u vrijeme vladavine Safvavida. Ovi vladari su razvili trgovinske odnose sa Evropom pod Šahom Abasom I (1587-1629), a njihov izvoz i trgovina svilom postali su glavni izvori prihoda i bogatstva za državu Safavida.
Izrada tepiha je bila ogromna industrija, a proizvođači su dobijali narudžbine iz cijele Evrope. Persijski majstori iz Tabriza, Kašana, Isfahana i Kermana pravili su zaslijepljujuće i očaravajuće dizajne.
Ali početkom 19. stoljeća industrija tepiha je počela da opada, dijelom zbog istorijskih događaja i sukoba, koji su Persiju izložili nestabilnosti i nesigurnosti, ali i zato što su Evropljani počeli proizvoditi svoje tepihe u 18. stoljeću.
Prva proizvodnja imitiranih muslimanskih tepiha u Evropi bila je pod engleskim pokroviteljima. Kraljevsko društvo umjetnosti promovisalo je uspostavljanje uspješne proizvodnje tepiha “na principu turskih tepiha” kroz subvencije i nagrade. Između 1757. i 1759. društvo je davalo 150 funti kao nagradu za najbolje “imitirane” turske ćilime. Danas se slava o letećem tepihu Aladina nastavlja kroz filmove i priče, a berberski tepisi iz Sjeverne Afrike ponovo postaju sve popularniji.
Preveo i priredio: Afan Latić
