Na današnji dan, 2. maja 1992. godine, Sarajevo je prošlo kroz jedan od svojih najtežih ispita. Tog proljetnog dana, dok su granate parale nebo iznad glavnog grada, građani i branioci Bosne i Hercegovine su odlučno poručili: Sarajevo se neće predati.
U mjesecima koji su prethodili, tenzije su rasle, a kasarne Jugoslovenske narodne armije (JNA) bile su pod blokadom jedinica Teritorijalne odbrane. Ipak, sve do početka maja, postojala je nada da se oružani sukob može izbjeći. Ta iluzija raspršila se 2. maja.
Pokušaj vojnog udara
Sredinom dana, jedinice JNA krenule su u koordiniranu ofanzivu s ciljem preuzimanja ključnih tačaka u gradu. Kolone tenkova i transportera kretale su se prema Skenderiji i zgradi Predsjedništva BiH. Istovremeno, u Domu JNA u Starom Gradu, tokom pregovora, ubijen je borac Asaf Hadžić, što je izazvalo žestok sukob i dovelo do predaje JNA snaga u toj zgradi.
Plan JNA bio je jasan: izvesti brzi vojni udar, paralizirati vlast, srušiti nezavisnu Bosnu i Hercegovinu i nametnuti političko rješenje iz Beograda. No, naišli su na nepopustljiv otpor.
Herojski otpor
Naoružani uglavnom lakim naoružanjem i improvizovanim sredstvima, pripadnici MUP-a RBiH, Teritorijalne odbrane, Patriotske lige i Zelenih beretki su se suprotstavili mnogo jačoj sili. Ulice Sarajeva su se pretvorile u barikade odlučnosti. Na Skenderiji, Dobrovoljačkoj, Bistriku — svuda se vodila bitka za svaki pedalj slobode.
U tim trenucima, improvizovani projektili i odlučnost običnih ljudi zaustavili su tenkove i vojne kolone. Jedno oklopno vozilo pogođeno je oružjem kojeg je napravio Nusret Šišić Dedo, što je simboliziralo duh otpora.
Hapšenje Izetbegovića
Istovremeno, predsjednik Alija Izetbegović, koji se vraćao iz Lisabona s mirovnih pregovora, biva zarobljen na sarajevskom aerodromu i odveden u kasarnu JNA. Vijest o njegovom pritvaranju izazvala je šok u javnosti. Pregovori koji su uslijedili narednog dana doveli su do razmjene – Izetbegović za generala Milutina Kukanjca i oficire JNA.
Tokom razmjene u Dobrovoljačkoj ulici, izbija oružani incident u kojem gine šest vojnika JNA. Taj događaj godinama će biti predmet političkih manipulacija, iako je međunarodna pravda jasno presudila – kolona JNA bila je legitiman vojni cilj.
Pad jedne vojske, rađanje otpora
Plan Beograda da preko JNA pokori Sarajevo i cijelu Bosnu i Hercegovinu doživio je krah. Prema podacima iz tog dana, 35 vojnika JNA je poginulo, oko 200 je zarobljeno, a vojni pohod zaustavljen.
Dvanaest dana kasnije, 14. maja, Druga vojna oblast JNA se povlači i transformiše u Vojsku Republike Srpske. Time i simbolično i faktički prestaje postojati ideja o „jugoslovenskoj narodnoj“ vojsci – postaje jasno da je riječ o vojsci jedne politike.
2. maj 1992. nije bio samo dan borbe — bio je dan odluke. Tog dana, Sarajevo nije pokleknulo. Tog dana, odlučeno je da Bosna i Hercegovina neće biti srušena vojničkim udarom. Otpor koji je tada pružen bio je više od vojne taktike – bio je izraz volje naroda da ostane slobodan.
Opsada Sarajeva koja je uslijedila trajala je 1.425 dana, ali duh tog 2. maja postao je trajna inspiracija. Bio je to dan kada su obični ljudi postali heroji, a glavni grad, iako ranjen, ostao uspravan.
