Molla Fenari, shejhu’l-Islami i parë i Perandorisë Osmane ishte një studiues i madh që ia kushtoi jetën shkencës.
Molla Fenari, i cili në një pjesë të jetës së tij ka studiuar dhe në një pjesë tjetër ka mbajtur leksione, ka punuar për ngritjen e sistemit të drejtësisë osmane në gjeografinë Islame.
Ai bëri një përpjekje të madhe, për të formuar sistemin e drejtësisë osmane. Emri i tij ka mbijetuar deri më sot përmes studentëve të tij dhe librave të tij. Molla Fenari, ishte trëndafili i parë që lulëzoi në kopshtin e dijes së osmanëve.
Emri i plotë i Molla Fenarit, shejhu’l-Islami të parë të Perandorisë Osmane, i cili jetoi midis viteve 1350 dhe 1431, është Shemseddin Muhammed bin Hamza. Jetën shkencore e filloi me të atin dhe jetoi një jetë të gjerë arsimore duke vazhduar shkollimin në medresetë e mëdha në Iznik, Amasya dhe Egjipt. Molla Fenari, i cili u emërua nga Yıldırım Bayezidi mësimdhënës dhe gjyqtar, i kreu këto detyra të vlefshme për dhjetë vjet.
Ai qëndroi në Egjipt për një kohë pas Luftës së Ankarasë, pas kthimit nga udhëtimi i tij punoi si mësimdhënës në Karaman për dhjetë vjet dhe në vitim 1414 u vendos në Bursa.
Kur Çelebi Mehmedi, Molla Fenarit ia besoi detyrën e gjyqtarit të Bursës, Murati II. ia dha detyrën e myftiut, pra shejhu’l-Islamit. Kështu, Molla Fenari konsiderohet si shejhu’l-Islami i parë i Perandorisë Osmane.
Molla Fenari, i cili vdiq më 15 mars 1431; gjatë gjithë jetës së tij është përpjekur për të edukuar studentët dhe për të shkruar vepra të mbrojtura me të drejtat e autorit që kështu vizatojn një portret të një alimi të drejtë të ndershëm dhe të sinqertë.
Janë tre mendime të ndryshme se nga vjen pseudonimi i famshëm dhe i rrallë i Molla Fenarit. Sipas njërit prej tyre, studiuesi i madh kujtohet me këtë emër sepse ka lindur në fshatin Fenar. Sipas njërit prej tyre, babai i tij ka qenë llambaxhi (Fenerxhi) prej nga vjen edhe pseudonimi. Sipas një këndvështrimi tjetër, dhurata e Molla Fenarit me një fener për Emir Sulltanin e bën që ai të mbahet mend si “Fenari” në sytë e njerëzve.
Më e arsyeshmja ndër këto pikëpamje është
Shemseddin Muhamed bin Hamza ka lindur në “Fenar”, një fshat mes Yenişehirit dhe İnegolit dhe u mbajt mend me këtë emër.
Një ngjarje e jashtëzakonshme ndodhi midis Yıldırım Bayazidit njërit nga sulltanët e paharruar të Perandorisë Osmane dhe dijetarit të madh Molla Fenarit, i cili i përmbahej rreptësisht rregullave të së drejtës islame gjatë periudhës që ishte gjykatës.
Molla Fenari, shejhu’l-Islami i parë i Perandorisë Osmane, nuk e pranon dëshminë e Yıldırım Bayazidit, i cili donte të dëshmonte në një çështje si dëshmitar sepse e kishte braktisur namazin me xhemat. Pas kësaj, Yıldırım Bayezidi e ndërtoj një xhami përballë pallatit që të falte namazin me xhemat.
Molla Fenari, i cili u merrete shumë me vepra të mbrojtura nga të drejtat e autorit, ishte edhe një mësues i shkëlqyer. Mes gjithë përgjegjësive që kishte ai nuk neglizhoi të japë mësim dhe të edukoj shumë studentë si : Ibn-i Haxher el-Askalani, Ebu Abdullah Muhjiddin b. Sulejman b. Mesud el-Kafijexhi, Emir Buhari, Kara Jakup, Sari Jakup etj.
Molla Fenari, preferoi të bënte një jetë të thjeshtë, të përulur, pavarësisht favoreve dhe mbështetjes intensive të pallatit osman, zyrtarëve të shtetit, madje edhe publikut.
Dijetari i madh ishte një tregtar tradicional i Bursës që preferonte serkulturën, që me të fitoi një pasuri të madhe për të jetuar. Megjithatë, ai e shpenzoi këtë pasuri për njerëzit përmes vakufeve dhe jo për veten e tij.
Molla Fenari, i cili pa pesë sulltanë osmanë gjatë gjithë jetës së tij, ishte fytyra e Perandorisë Osmane në fushën e shkencës.
Ai hartoi hartën e drejtësisë osmane gjatë mandatit të tij. Molla Fenari ishte edhe rregullator i vakufeve osmane, i inkurajonte ato që i kishte pranë në çështjet shkencore
dhe për shkak të veprimeve të ndërmarra në themelimin e saj kishte rrespekt të madh nga publiku.
Molla Fenari, i cili jetoi në një gjeografi shumë të pasur nga pikëpamja shkencore, përfitoi nga bollëku i gjeografisë islame të njohur në atë kohë dhe bëri një përpjekje të përpiktë për shumë koncepte shkencore. Ky dijetar i madh e bëri haxhin dy herë në jetën e tij.
Me këtë rast ai vizitoi Egjiptin dhe Palestinën dhe kontaktoi me ulematë e rajonit. Ky kontakt shihet edhe si një mesazh që osmanët i dhanë gjeografisë islame.
